Chuyên gia hiến kế "hồi sinh" sông Tô Lịch, Kim Ngưu: Tìm ra giải pháp đột phá nhất?

Hà Nội – với hơn 1.000 năm lịch sử phát triển, là nơi các dòng sông nội đô như Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ và Sét trở thành chứng nhân của lịch sử, mang ý nghĩa văn hóa và tinh thần to lớn, là nơi hội tụ của các hoạt động vui chơi, giải trí và lễ hội truyền thống.

Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ trong các thập kỷ qua đã làm suy thoái nghiêm trọng những "mạch sống" này. 

Nước tại các sông như Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ và Sét đã bị ô nhiễm nghiêm trọng, khả năng tiêu thoát nước mưa giảm sút do sự xả thải không kiểm soát và dòng chảy chậm. Những tác động này đã làm suy giảm chất lượng nước, giảm khả năng tự làm sạch, và tạo ra nguy cơ tái ô nhiễm liên tục, đặc biệt là sau mùa mưa.

Việc hồi sinh và bảo vệ chúng không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà còn là nghĩa vụ của mỗi người dân Thủ đô.

2 chuyên gia hiến kế những giải pháp tái sinh dòng sông nội đô

GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh - người Việt Nam đầu tiên được vinh danh Anh hùng Đa dạng sinh học ASEAN, nhấn mạnh rằng việc bảo vệ và tái sinh các dòng sông không thể chỉ dựa vào công nghệ hay chính sách, mà cần sự tham gia tích cực từ cộng đồng. 

Người dân sống ven các dòng sông cần được nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo vệ nguồn nước, không xả thải bừa bãi, đồng thời tham gia vào các hoạt động bảo tồn thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học và thực hiện các chiến dịch trồng cây ven các dòng sông... Những hoạt động này không chỉ góp phần cải thiện môi trường mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ tiếp tục chung tay xây dựng một Hà Nội xanh, sạch, đẹp.

Về mặt công nghệ, để giải quyết triệt để tình trạng mùi hôi và các nguồn ô nhiễm từ bên trong lẫn bên ngoài, cần xử lý tận gốc mùi từ bùn đáy và các chất ô nhiễm hữu cơ. Điều này đòi hỏi ứng dụng những công nghệ tiên tiến nhằm phân hủy hoàn toàn các chất hữu cơ ở đáy sông, loại bỏ các tác nhân gây ra mùi khó chịu.

Đồng thời, việc giảm thiểu ô nhiễm từ nước thải sinh hoạt dọc theo dòng sông Tô Lịch và sông khác đòi hỏi phải cải thiện mạnh mẽ hệ thống thoát nước công cộng. Việc xây dựng các công trình xử lý nước thải tại các vị trí phù hợp cũng là một yếu tố then chốt, áp dụng các phương pháp hiện đại như ôxy hóa khử (clo), công nghệ sinh học, hoặc tuần hoàn tự nhiên. Kết hợp thêm các phương pháp xử lý Lý - Hóa - Sinh để đảm bảo hiệu quả tối ưu.

Ngoài ra, giải pháp bổ cập nước sạch là một yếu tố quan trọng trong việc duy trì cân bằng lượng nước và nâng cao chất lượng dòng sông. Độ sâu của sông cần được giữ ở mức ít nhất từ 3-4 mét, với chiều rộng tối thiểu từ 35-45 mét. Việc nạo vét lòng sông và gia cố hai bên bờ cần được tiến hành một cách cẩn thận, giữ lại một lượng bùn và trầm tích cần thiết ở đáy để bảo tồn môi trường sống của nhiều loài sinh vật, đặc biệt là các vi sinh vật có lợi.

Theo GS.TS Trần Đức Hạ, Hội Cấp thoát nước Việt Nam, các dòng sông nội đô không chỉ là những dòng chảy tự nhiên mà còn đóng vai trò điều tiết lượng nước mưa, giảm ngập úng, cải thiện không gian sinh thái. 

Trên cơ sở phân tích hiện trạng, GS.TS Trần Đức Hạ kiến nghị giải pháp kỹ thuật tổng hợp để cải thiện chất lượng môi trường và dòng chảy sông nội đô.

Một trong những bước đi quan trọng là xây dựng hệ thống tách và thu gom nước thải từ các khu đô thị về các nhà máy xử lý tập trung. Đặc biệt, dự án bổ cập nước sạch từ sông Hồng và hồ Tây được xem là giải pháp mang tính đột phá, đảm bảo dòng chảy ổn định và giảm tải ô nhiễm.

Riêng về sông Tô Lịch, trước đó vào tháng 2/2025, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh giao UBND quận Tây Hồ chủ trì, phối hợp với Sở Xây dựng và các sở, ngành nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các Bộ, ngành Trung ương về việc bổ cập nước sông Hồng vào sông Tô Lịch. Ngoài ra, ông Trần Sỹ Thanh giao Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp với Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội thực hiện ngay việc nạo vét tổng thể sông Tô Lịch, cơ bản hoàn thành trong tháng 8/2025.

GS.TS Trần Đức Hạ cho biết, việc bổ cập nước sạch cho các sông, dự tính dòng chảy tối thiểu trong các sông (tính đến hạ lưu) là: sông Tô Lịch (>10m3/giây), sông Lừ (1,8m3/giây), sông Sét (1,4m3/giây) và sông Kim Ngưu (5,3m3/giây).

Ưu tiên mang tính khẩn cấp là bổ cập nước sạch cho sông Tô Lịch lưu lượng tối thiểu 5m3/giây với việc xây dựng trạm bơm nước sông Hồng tại cầu Nhật Tân công suất ≥5m3/giây và tuyến đường ống HDPE D1500 dẫn nước về điểm đầu sông Tô Lịch (khoảng 4m3/giây) và bổ cập cho hồ Tây (khoảng 1m3/giây) bằng giải pháp cấp nước phân tán để không sốc sinh thái.

Sông Lừ được bổ cập nước sạch từ trạm bơm nước từ hạ lưu sông Tô Lịch công suất 3m3/giây (trước đập Thanh Liệt và sau điểm tiếp nhận nước thải sau xử lý của nhà máy xử lý nước thải Yên Xá) về đường Trường Chinh.

Sông Kim Ngưu được bổ cập nước sạch từ trạm bơm nước hồ Yên Sở công suất 3m3/giây (nguồn tiếp nhận nước thải của nhà máy xử lý nước thải Yên Sở) về tại điểm thượng lưu sông (đầu nguồn sau giếng CSO tách nước thải lưu vực Lò Đúc về nhà máy xử lý nước thải Yên Sở). 

Sông Sét được bổ cập nước hồ Bảy Mẫu (nguồn từ trạm xử lý nước thải hồ Bảy Mẫu sau xử lý) tại điểm đầu sông sau đường Đại La và một phần nước sông Lừ chuyển qua theo đoạn mương nối giữa hai sông, Báo Xây dựng thông tin.

Song song với đó, việc nạo vét bùn tồn đọng, kè lại bờ sông và trồng cây xanh dọc ven sông cũng là một phần không thể thiếu để cải thiện cảnh quan, tăng khả năng tự làm sạch của hệ sinh thái và tạo ra không gian xanh thân thiện cho người dân.

Cuối cùng, việc kết hợp công nghệ hiện đại với các giải pháp tự nhiên như bảo vệ cây cổ thụ, trồng thêm cây xanh, thảm cỏ và tạo điều kiện sinh thái cho chim, côn trùng là hướng đi chiến lược cho sự phục hồi lâu dài. Những sáng kiến này không chỉ đảm bảo cân bằng sinh thái mà còn tạo môi trường sống trong lành, bền vững, phục vụ sự phát triển kinh tế bền vững của Hà Nội trong tương lai.

Việc bảo vệ các dòng sông không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn tạo nên không gian xanh đáng sống cho Hà Nội, phục vụ phát triển bền vững của thủ đô từ năm 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Trang Ly