Thêm "mảnh ghép" Sun Group, Tô Lịch bước vào giai đoạn chưa từng có

Mấy chục năm bị ô nhiễm ngày càng trầm trọng, Tô Lịch bây giờ mới được “đối xử” đúng với tầm vóc mà dòng sông này đáng có. Hà Nội chưa từng bỏ rơi Tô Lịch trong các chiến lược và quy hoạch, nhưng có lẽ, chưa bao giờ như bây giờ, thành phố mới hành động mạnh, nhanh, và bền vững như thế.

Chặt đứt hắc thủy xối vào long mạch

Đây là "miếng ghép" đầu tiên của đại dự án, sắp về đích.

Trước đây, mỗi ngày sông Tô Lịch tiếp nhận khoảng 150.000 mét khối nước thải sinh hoạt và công nghiệp từ hơn 300 cống xả lớn, hầu hết chưa qua xử lý. Đây là con số thống kê được ở thời điểm gần nhất, và điều đó đã diễn ra một cách tất yếu từ vài chục năm nay, khi Hà Nội ngày càng phát triển.

Hà Nội đã triển khai nhiều lần nạo vét bùn, xả nước mới từ Hồ Tây, tốn không ít tiền của, nhưng chỉ là giải pháp tình thế, chỉ giúp cho sông bớt hôi thối được chốc lát. Rồi đâu lại vào đấy. Vì nguyên nhân chính là các dòng hắc thủy không ngừng xả thẳng vào nơi được coi là long mạch nghìn năm của Thủ đô.

Dự án Hệ thống xử lý nước thải Yên Xá ra đời năm 2016, đặt mục tiêu rõ ràng là gom nước thải từ nhiều địa bàn của Hà Nội đồng thời tạo hệ thống cống bao dọc hai bờ Tô Lịch ít nhất từ thượng nguồn (khu vực Bưởi) đến khu vực Linh Đàm, đã gặp nhiều trắc trở và biến động. Nhưng cuối cùng, nó cũng đã được tái khởi động cách đây khoảng 2 năm, và sắp về đích.

Một cách tổng thể, dự án có vốn khoảng hơn 16 nghìn tỷ đồng, gồm 4 gói thầu. Gói thầu số 1 - Xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá có công suất 270.000 m³/ngày đêm, đã hoàn thành và bắt đầu vận hành thử nghiệm từ ngày 1/12/2024. Công suất vận hành thử nghiệm hiện hữu 100.000 mét khối mỗi ngày đêm, kéo dài đến hết tháng 6 tới.

Gói thầu số 2 - Xây dựng hệ thống cống bao cho sông Tô Lịch và cống chính. Tính đến cuối tháng 11/2024, dự án đã hoàn thành khoảng 98% khối lượng công việc. 

Sở dĩ việc thi công cống bao này chạy nhanh đến vậy chính là nhờ công nghệ hiện đại, thông minh của Nhật, chi phí đắt đỏ, mà đến nay Hà Nội mới đủ lực làm. Robot đào và lắp ống cống chủ yếu hoạt động ngầm sâu dưới lòng đường, không cần lật vỉa hè hoặc phá bỏ bờ kè ven sông, giống như “mổ nội soi” vậy. 

Tuy hiện tại vẫn còn vài điểm cống xả thải vẫn đổ vào sông, nhưng khi dự án hoàn thiện trọn vẹn, dòng nước đen đổ vào Tô Lịch sẽ bị chặt đứt hoàn toàn.

Gói thầu số 3 và số 4 là áp dụng tương tự cho sông Lừ và một phần khu vực Hà Đông, đang bị chậm tiến độ.

Quay lại kết nối lại với sông mẹ

Đây là "mảnh ghép" thứ hai, cũng sắp thành hình.

Một dòng sông cần được cấp nước từ nguồn, sẽ có dòng chảy tự nhiên. Không thể cứ liên tục dùng nước Hồ Tây xả vào, dù mỗi lần xả dòng sông đều xanh mướt được vài giờ và bớt mùi hôi thối. Hệ sinh thái hồ Tây vốn là hệ sinh thái nước tĩnh, không phù hợp để gánh vác việc này. 

Sau nhiều đắn đo, Hà Nội đã quyết định chọn phương án cụ thể để bổ cập nước từ sông Hồng. Cụ thể phương án này là xây dựng một trạm bơm tại bờ hữu sông Hồng khu vực phường Phú Thượng (quận Tây Hồ), công suất bơm từ 3 đến 5 mét khối mỗi giây. Nước sẽ được dẫn qua tuyến ống dài khoảng 5,3 km, chạy dọc theo đường Võ Chí Công đến điểm đầu sông Tô Lịch (khu vực Bưởi - đường Hoàng Quốc Việt).

Dự án có tổng mức đầu tư khoảng 550 tỷ đồng từ ngân sách thành phố, dự kiến hoàn thành trước tháng 9/2025, tức là trước ngày kỷ niệm Giải phóng Thủ đô 10/10. 

Một khung cảnh tưởng tượng về nhịp sống ven sông Tô Lịch trong tương lai không xa. Ảnh tạo bởi AI Grok-3.

Làm sạch lòng sông, nâng tầm giá trị

Đây là "mảnh ghép" cuối cùng của đại dự án sông Tô Lịch. Và Hà Nội lựa chọn tập đoàn Sun Group.

Cách đây 6 năm, khoảng tháng 7/2019 là quãng thời gian hiếm hoi Tô Lịch xanh và giảm tối đa mùi hôi thối, nhờ những đợt mưa và xả nước từ hồ Tây. Đó cũng là thời điểm dự án thí điểm lọc nước hồ bằng vi sinh công nghệ Nhật Bản thử nghiệm, nhưng chỉ ở một khoảnh rất nhỏ, nhóm nghiên cứu khi đó đã tắm được ở khu vực thử nghiệm. Dù vậy, công nghệ và quy mô đó không đủ làm sạch lòng sông.

Nay, một doanh nghiệp Việt đủ tiềm lực, Sun Group, tham gia công việc tương tự nhóm nghiên cứu nước bạn, nhưng ở quy mô đột phá. Sun Group cam kết sẽ thực hiện việc thiết kế và cải tạo sông Tô Lịch, tập trung vào việc chỉnh trang hai bên bờ sông, mở rộng mặt nước và tạo quỹ đất phát triển các công trình dịch vụ công cộng. 

Phương án của Sun Group cũng bao gồm nghiên cứu giải pháp công nghệ xử lý đáy sông để làm sạch lòng sông, đồng thời xem xét khả năng để Tô Lịch có thể trữ và thoát nước trong trường hợp nếu ngập lụt ở lưu vực sông do thời tiết bất thường. 

Ngoài Tô Lịch thì Sun Group cũng sẽ phối hợp với thành phố để phục hồi các sông Kim Ngưu, Lừ, Sét. Đáp lại, Hà Nội nghiên cứu áp dụng hình thức hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao) với doanh nghiệp này.

Sun Group là tập đoàn phát triển những công trình du lịch biểu tượng tầm cỡ thế giới, nâng tầm du lịch Việt Nam như: các hệ thống cáp treo kỷ lục rải khắp các miền, cầu Vàng và Bà Nà Hills (Đà Nẵng), cầu Hôn (Phú Quốc), Sun World Fansipan (Lào Cai). 

Hình ảnh tưởng tượng nhịp sống tương lai của lưu vực sông Tô Lịch. Ảnh: Thái Hà tạo với Meta AI.

Người dân cả nước yêu mến Hà Nội, đặc biệt trong đó là những nhà nghiên cứu về văn hóa, lịch sử hàng nghìn năm Hà Nội đã đóng góp rất nhiều vào làm sáng rõ giá trị vô giá của dòng sông này, hẳn rằng có thể mơ về một kịch bản không còn quá xa. Khi đó, sông Tô Lịch sẽ là hoặc có những công trình biểu tượng mới trên suốt chiều dài của nó, giới trẻ và du khách khắp nơi nô nức check-in.  

Trương Lương